Parafunkcje i ich wpływ na narząd żucia
Parafunkcje są to szkodliwe nawyki ruchowe w obrębie narządu żucia. Wykonywane są bezwiednie i nieświadomie, np. pod wpływem stresu lub podczas snu. Parafunkcje pełnią w organizmie rolę obronną, są sposobem na rozładowanie nadmiernego napięcia emocjonalnego. Parafunkcje dzielimy na: zwarciowe i niezwarciowe
Parafunkcje zwarciowe, przy zachowanym kontakcie zębów przeciwstawnych (góra/dół) to:
- zgrzytanie zębami (bruksizm) Czytaj więcej…
- bezwiedne zaciskanie zębów Czytaj więcej…
- stukanie zębami
Parafunkcje niezwarciowe, w których nie dochodzi do kontaktów zębowych to m. in.:
- nagryzanie policzków, warg
- obgryzanie paznokci, ołówków, długopisów itp.
- żucie gumy
Wieloletnie, szkodliwe nawyki ruchowe w obrębie narządu żucia czyli parafunkcje w wyniku wzmożonej aktywności mięśniowej doprowadzają do przeciążeń w układzie stomatognatycznym.
Skutki tych nieprawidłowych nawyków będą uzależnione z jednej strony od intensywności i częstotliwości z jaką występują, a z drugiej strony od zdolności adaptacyjnych narządu żucia. Aby uniknąć trwałych i nieodwracalnych zmian destrukcyjnych w narządzie żucia należy jak najwcześniej zdiagnozować obecność parafunkcji. Wdrożyć leczenie, które pozwoli zminimalizować skutki parafunkcji (nieprawidłowych nawyków).
Bruksizm – zgrzytanie zębami
Bruksizm jedną z najczęściej występujących parafunkcji narządu żucia i najbardziej szkodliwą. Parafunkcja ta najczęściej ujawnia się w nocy, podczas snu. Większość pacjentów nie jest świadoma jej występowania. Siły wyzwalane przez mięśnie podczas zgrzytania zębami są znacznie większe niż podczas żucia. Przyczyną bruksizmu mogą być zaburzenia prawidłowej okluzji i/lub czynniki psychiczne.
Czynniki okluzyjne. czyli przeszkody pojawiające się w zwarciu ( w okluzji ) to np.:
- pojawienie się ósemek czyli zębów mądrości
- nieprawidłowe wypełniene ubytku w zębie
- nieprawidłowo wykonane uzupełnienie protetyczne
- nałogowe żucie gumy
Narząd żucia reaguje dwojako na przeszkody pojawiające się w zwarciu. Zwiększa napięcie mięśni i poprzez silny nacisk usiłuje wyeliminować przeszkodę lub próbuje ominąć przeszkodę w zgryzie poprzez zmianę toru przywodzenia żuchwy. W tym drugim przypadku ostatecznie zęby dolne ominą przeszkody, zostaną złączone z górnymi ale w nieprawidłowym zgryzie. Skutkuje to zmianą położenia żuchwy w stawach skroniowo-żuchwowych.
Czynniki psychiczne prowadzące do bruksizmu :
- stres, wzmożone napięcie emocjonalne
- nadmierna koncentracja podczas pracy umysłowej
- ciężka praca fizyczna, wysiłek fizyczny podczas uprawiania sportów
- złość, agresja
- długotrwały hałas i wibracje
Bruksizm bardzo rzadko występuje jako jedyna parafunkcja. Zwłaszcza u osób młodych może występować w połączeniu z innymi parafunkcjami, np. z zaciskaniem zębów. Bruksizm jest zaliczany do parafunkcji snu czyli parasomnii. Bruksizm doprowadza do starcia zębów, pękania szkliwa. Starte zęby są bardziej podatne na zapalenie miazgi, obumarcie miazgi oraz złamania koron. Starcie zębów skutkuje obniżeniem wysokości zwarciowej, zmianami początkowo zapalnymi, później zwyrodnieniowymi w stawach skroniowo-żuchwowych. Patologiczne starcie zębów stopniowo doprowadza do powstania patologicznej płaszczyzny zgryzowej, na której tworzą się nowe nierówności (węzły urazowe) jeszcze bardziej nasilające parafunkcję jaką jest zgrzytanie zębami. Diagnozując bruksizm zawsze szukamy przyczyny tej parafunkcji. Jeśli przyczyną bruksizmu są nieprawidłowości w okluzji należy je usunąć poprzez korektę zgryzu ( ekwilibracja ), a następnie wykonać szynę zgryzową, stabilizacyjną nakładkę na zęby do stosowania w nocy. Czytaj więcej…
Zespół przewlekłego zaciskania zębów
Parafunkcja jaką jest zaciskanie zębów rzadko występuje jako jedyna.
Często diagnozujemy zaciskanie zębów w połączeniu ze zgrzytaniem zębami. W zdrowym układzie żucia zęby stykają się ze sobą około 15 minut na dobę (podczas połykania, rozdrabniania pokarmów). Przez resztę czasu mięśnie powinny się relaksować, a zęby dolne powinny być oddalone od górnych o tzw. szparę spoczynkową.
Objawy zaciskania zębów mogą być bardzo różne i bardzo dotkliwe, niekoniecznie kojarzone z zębami
1) Pacjent budzi się bólem głowy w okolicy skroniowej, czasem czołowej, kark bywa sztywny, obolały, mogą pojawiać się zawroty głowy;
2) Zęby mogą być bolesne lub wrażliwe na zimno, zwykle po jednej stronie na górze i na dole;
3) Szczęki mogą być obolałe, szybko męczą się przy spożywaniu twardych lub kleistych pokarmów;
4) Objawy ze strony narządu słuchu: swędzenie uszu, dzwonienie, poczucie dyskomfortu, uczucie zatkanego, pełnego lub rozdętego ucha, szum w uszach, nadwrażliwość na dźwięki. Niektórzy pacjenci próbują bezustannie czyścić uszy, wkładają patyczki aby podrapać się w uchu.
5) objawy ze strony zatok szczękowych: zatokowe bóle głowy, nawracające bóle i uczucie ucisku zatok szczękowych, choć badanie RTG nie potwierdza zmian zapalnych w zatokach a antybiotykoterapia nie przynosi poprawy. Częste katary i zatkany nos w wyniku zwiększonego wydzielania płynu przez błonę śluzową (spowodowane dysfunkcją mięśni skrzydłowych bocznych). Mamy do czynienia z rzekomymi zatokowymi bólami głowy.
6) objawy ze strony stawu skroniowo – żuchwowy, objawy akustyczne – trzaski, patologiczna ograniczona lub nadmierna ruchomość żuchwy.
Wyżej wymienione dolegliwości mogą sprawiać, że pacjent często szuka pomocy nie u stomatologa lecz u lekarzy innych specjalności, np. laryngolog, neurolog.
Długotrwałe szkodliwe nawyki ruchowe (parafunkcje) powodują zmiany organiczne w poszczególnych elementach wchodzących w skład narządu żucia (czyli dysfunkcje).
Dysfunkcje układu ruchowego narządu żucia
Liczba pacjentów zmagających się z dolegliwościami związanymi z dysfunkcją narządu żucia w ostatnich 10 latach wzrosła dwukrotnie. Nieprawidłowości w obrębie narządu żucia dotyczą nie tylko dorosłych, ale coraz częściej także dzieci w wieku szkolnym, nastolatków. Wiąże się to z coraz większymi wyzwaniami, przed którymi stają młodzi ludzie, stresem i zaburzeniami emocjonalnymi. Przyczyny dysfunkcji w narządzie żucia mogą być miejscowe lub ogólne.
Czynniki miejscowe :
- parafunkcje (w tym bruksizm, zaciskanie zębów) Czytaj więcej…
- braki zębowe (zwłaszcza w strefach podparcia)
- czynniki jatrogenne ( np. nieprawidłowo wykonane wypełnienia w zębach)
- urazy w obrębie głowy i twarzy
- czynniki wrodzone i wady zgryzu nabyte
Czynniki ogólne:
- długotrwały stres, obciążenie psychospołeczne, które powoduje wzmożone napięcie mięśni.
Objawy dysfunkcji narządu żucia ze strony zębów i przyzębia:
- nadmierne starcie zębów w odcinku przednim i bocznym;
- pionowe mikropęknięcia w obrębie szkliwa, które łączą się w pęknięcia powodując kruszenie, odłamanie zęba;
- ubytki klinowe, nadwrażliwość szyjek na bodźce środowiskowe, stany zapalne miazgi;
- utrata wypełnień;
- uszkodzenie uzupełnień protetycznych (przetarcia na powierzchni okluzyjnej, odpryski w obrębie porcelany;
- zwiększona ruchomość zębów;
- recesje dziąseł;
Objawy dysfunkcji narządu żucia ze strony mięśni:
- tkliwość mięśni,
- przykurcze,
- zaniki lub przerosty
Objawy dysfunkcji narządu żucia ze strony stawów skroniowo- żuchwowych:
- trzaski , nadmierna ruchomość w stawie skroniowo – żuchwowym
- zwichnięcia żuchwy w stawie skroniowo – żuchwowym
- przemieszczenie krążka stawowego.
Nieprawidłowa praca mięśni skutkuje zmianami destrukcyjnymi w uzębieniu i stawach skroniowo-żuchwowych. Poziom tolerancji na patologiczne obciążenia pojawiające się w narządzie żucia jest
indywidualny dla każdej osoby. Leczenie zaburzeń czynnościowych układu stomatognatycznego uzależnione jest od przyczyn. W naszym gabinecie łączymy leczenie stomatologiczne za pomocą szyn zgryzowych stabilizujących z zabiegami biostymulacji światłem lasera. Biostymulacja w zależności od tego co jest przyczyną dysfunkcji może dotyczyć okolicy stawów skroniowo-żuchwowych lub/i mięśni żujących. Czytaj więcej…
Szynoterapia
Szyna zgryzowa jest jednym z elementów terapii parafunkcji i dysfunkcji narządu żucia.
Wskazania do wykonania szyny zgryzowej:
- parafunkcje zwarciowe (zgrzytanie zębami, zaciskanie)
- dysfunkcje pochodzenia mięśniowego
- po rekonstrukcji patologicznie startych zębów
Szyna zgryzowa poprawia jakość życia oraz zapobiega całkowitej i nieodwracalnej destrukcji układu stomatognatycznego. Zastosowanie stabilizacyjnej szyny zgryzowej zapobiega powstaniu bólu przewlekłego spowodowanego nadmiernym napięciem mięśni żucia oraz schorzeniom stawu skroniowo – żuchwowego z powodu przeciążeń. Pozwala uniknąć utraty zębów i kosztownego leczenia protetycznego.
Spośród różnych rodzajów szyn najczęściej wykonywane są:
- szyny zębowe zgryzowe
- szyny repozycyjne
Szyna musi być wykonana zawsze po dokładnej analizie i korekcie zwarcia. Pacjent użytkuje szynę w nocy, a w dzień wraca do „własnej” okluzji, która nie może zawierać nieprawidłowości zgryzowych. Korekta zwarcia czyli tzw. ekwilibracja jest to zmiana kształtu zębów, wypełnień w ubytkach i ewentualnych uzupełnień protetycznych, która umożliwia prawidłowy ruch żuchwy przy zagryzaniu. W trakcie ekwilibracji delikatnie szlifujemy niepożądane wypukłości zębów i miejsca nagryzane ze zbyt wielką siłą. Zabieg jest bezpieczny dla zębów. Powierzchnie zębów, które były poddane korekcie zostają zabezpieczone lakierem fluorkowym.
Dobrze wykonana szyna musi być dopasowana w indywidualnych warunkach zwarciowych w stanie relaksacji mięśni okluzji. Stan idealnej relaksacji mięśni osiągamy gubiąc pamięć mięśniową poprzez deprogramacje. Podczas deprogramacji krótkoczasowej mięśni pacjent przez 5 min. wykonuje kolejne polecane czynności mimiczne. Resetujemy w ten sposób pamięć mięśniową i ułożenie żuchwy w stosunku do szczęki. W celu sprawdzenia poprawności działanie szyny po kilku dniach użytkowania konieczna jest wizyta kontrolna. Szyna musi być korygowana po każdej ingerencji w uzębienie pacjenta, np.: leczenie zachowawcze, protetyczne, chirurgiczne.